Gazamat Da Derler Adıma Türkü Hikayesi

Aslı “Kaz Ahmet” tir. Halk dilinin yöresel konuşma alışkanlığından dolayı “Gaz Amat” diye anılır.1918’den sonra, Burdur ve çevresinde türeyen eşkıya çetelerinden biri de “Gaz Amat” çetesidir.Kemer karakol kumandanı Girit’li Ali ağanın yanında duran, odalığı gibi hizmet eden ve dost olarak yaşadığı kadın, bir fakirin düğününü yapmak istiyor. Gaz Amat’da “ben yapacağım” diyor ve böylece tartışmaya giriyorlar. Gaz Amat asker kaçağı olduğu için, kadın kumandana ihbar ediyor. Karakol kumandanı Gaz Amadı tutuklamak isteyince, Gaz Amat dağa çıkıyor ve eşkiyalığa başlıyor. Gaz Amat, bir ara kendine yardımcılar da buluyor, bunlardan biri “Sarı keçeli” , “Ürkütlü’lü Dede”, diğeri de “Antalyalı Gırıdın Süllü”dür.

Bir gün Gaz Amad ve arkadaşları Kemer’e gelip, Gaz Amad’ın evinde yatıyorlar ve o gün bir jandarma öldürüyorlar, akşam vakti karakolu basıyorlar, ellerindeki fenerin şavkıyla etrafı görüp orada olan nahiye müdürünü ve onun yanında misafir olan “Camadağa” adlı doğulu müdürü öldürüyorlar.Aydın’dan Gaz Amadı bulmak için gelen zeybekler, 15 gün Kemer’de kalıyorlar, fakat Gaz Amad’ın geldiğini duyunca da kaçıyorlar.

Yanında 40-50 yörük ve efeyi barındıran Antalyalı tavukçu Hekimoğulları, Gaz Amadı çekemiyor ve onu arıyorlar. “Söbüce” yaylasında “Silme” adlı yörüğün düğününe bütün efeleri davet ediyorlar. Plânı Hekimoğlu kuruyor. Çavdır’dan Bunak’lı Amat geliyor. Muhabbetten sonra gece yarısı, Hekimoğlu Goca Mehmet ile Bunak’lı Amat, Gaz Amadı çeviriyorlar. Gaz Amat eşkiya geleneğine uyup yanında gezdirdiği kadını “Arife hanım” ile daha önceden çemberin dışında kamayı başarıyorlar. Hekimoğlu, Bunak’lı Amat, Pazaravdan’lı çoban ve diğerleriyle, şafak vakti, Gaz Amad’ın arkadaşları olan Dede ile Süllü’yü öldürüyorlar. Baskından sonra Gaz Amat Kemer yaylasına geliyor 5 el domdom kurşunu sıkıyor ve böylece sağ olduğunu bildiriyor. Daha sonra, kendisine yanaşan, Gök İbremoğlu (Gök İbrahimoğlu) Efe ile Yüreğil’e geliyorlar. Burada evli olan ve Hekimoğlu’nun kızanı Pazaravdan’lı Çobanın evini ateşe veriyorlar. Çoban evin tabanından sürünüp çıkarken Gaz Amat tarafından öldürülüyor. “Bana Gaz Amat derler, arkadaşlarımı öldürdü” diyor ve ciğerini söküp ısırıyor.

Deniz’li Gümüşgöl’ünde (Çardak yakınında) arkadaşı Payamlı’lı Veli Efe ile giderlerken Deniz’li müfrezesi ile vuruşuyorlar. Gaz Amat kaba yerinden yaralanıyor, dağılıyorlar. Gaz Amat, Musalla yaylasına çıkıyor orada kadını Arife hanımın yardımı ile yarasını tedavi ediyor. Daha sonra müfreze üzerine gidiyor. Gaz Amat 5 el ateş ediyor, müfreze kaçıyor. Arifanım da kaçıyor, arkasından ateş ediyor, vuramıyor. Yarası nüksediyor, o vaziyette “Eşen”li İbrem (İbrahim) ağanın yanına geliyor. Gaz Amadın kardeşi Omar ile Eşen’li İbrem (İbrahim) ağanın yanına geliyor. Gaz Amadın kardeşi Omar ile Eşen’li ağası, Gaz Amadı karakola teslim ediyorlar. Burdur hapishanesinde iken, Yunan Savaşı için hapishanelerden adam toplayan Demirci Mehmet Efe’ye “sen efeysen ben de efeyim” deyip ayağa kalkmamış ve hapishanede kalmış. Daha sonra “Isparta damına sevkediyoruz” diye götürülürken, Kışla köyü yakınında, şimdiki “Gaz Amat Çeşmesi”nde, kaçıyor bahanesiyle jandarmalar tarafından öldürülmüş.Gaz Amat’la ilgili üç bölümden meydana gelen türkünün ilk bölümü şöyledir:


Gaz Amat’da derler adıma,
Çok düşen oldu ardıma,
Beşyüz katar fişaklik kuşandım,
Nazlı da yaren derdine,
Aman da Gaz Amat, olmayaydın sen.


Ayrıca, Kemerli Gaz Amat türküsünün bir de Bucak çeşitlemesi vardır. Dört dörlükten meydana gelen türkünün ilk dörtlüğü ve tekrar bölümü şöyledir:


Gaz Amat dağdan inmiyor,
Moda fesini giymiyor,
Gaz Amat’da vurulmuş,
Ben vuruldum demiyor.

Aman’da Gaz Amat ölmemeliydin sen,
Dağlara şu Burdur’a inmemeliydin sen.


Prof. Dr. İsa Kayacan